Peter Hoegen
Context
Evidence-based practice (EBP) is één van de processen die nodig zijn om de best mogelijke zorg te kunnen verlenen. Daarover zijn de meeste zorgverleners het al een tijdje eens. Het gaat dan om het gezamenlijk maken van met goede argumenten onderbouwde keuzes in de zorg. Die argumenten komen vanuit wetenschap, uit kennis en ervaring van professionals en patiënten en de waarden en voorkeuren van die laatsten. Van professionals die de schakels tussen zorg en wetenschap zijn, wordt verwacht dat zij wetenschappelijke kennis kunnen beoordelen en vertalen naar informatie waarmee patiënten hun eigen kennis, ervaring en voorkeuren kunnen vergelijken. Zorgprofessionals moeten dan ook specifieke kennis hebben van en vaardigheden beheersen in het EBP-proces.
Een grote groep internationale experts heeft aan de hand van twee studies [1,2] een lijst van kerncompetenties voor EBP opgesteld ter ondersteuning van de ontwikkeling van opleidingscurricula van zorgprofessionals. Voor deze blogpost zijn de twee artikelen over die studies beoordeeld. Het eerste is een systematic review van onderzoeken naar onderwijs en trainingsprogramma’s in EBP [1]. De uitkomsten daarvan zijn in een Delphi studie voorgelegd aan professionals en experts [2]. Daarover is het tweede artikel geschreven.
Vraagstelling
“Wat zijn de kerncompetenties voor evidence-based practice waarover zorgprofessionals moeten beschikken?”
Methode
Er is een systematische review uitgevoerd met 83 geïncludeerde artikelen waarin verslag werd gedaan van studies naar de effectiviteit van medisch EBP-onderwijs. Met de resultaten daarvan is in een Delphi onderzoek ondernomen. In twee rondes met verschillende vragenlijsten namen respectievelijk 184 en 144 deelnemers uit 32 landen deel. De deelnemers vertegenwoordigden onder meer artsen, verpleegkundigen en paramedici die werkzaam waren in de praktijk, onderwijs en onderzoek in de zorg. Zij werden in de eerste ronde gevraagd om de 86 competenties uit het review te prioriteren door bij elk item te kiezen voor het weglaten, benoemen, uitleggen en oefenen van een competentie in het EBP-onderwijs. In ronde twee werden de deelnemers gevraagd om de indeling uit de eerste ronde verder te specificeren om consensus te bereiken. Na de beide Delphi-rondes werden de resultaten in consensusbijeenkomsten face-to-face of via een videoverbinding besproken met tien deelnemers. Deze waren op basis van hun professionele achtergrond, EBP-expertise en geografische spreiding geselecteerd. De kerncompetenties voor EBP waarover consensus bestond werden voorgelegd aan vijftien EBP-experts voor feedback en instemming. Hierbij ging het over de controle van validiteit, toepasbaarheid, bruikbaarheid en duidelijkheid van de competentie set.
Resultaten
De uiteindelijke 27 kerncompetenties voor EBP zijn verdeeld over een ‘introductie in EBP’ (n=5) en de vijf EBP-stappen [3] ‘vraag’ (n=3), ‘zoek’ (n=4), ‘beoordeel’ (n=9), ‘pas toe’ (n=4) en ‘evalueer’ (n=2). De kerncompetenties zijn waar nodig verder gespecificeerd en onderverdeeld in competenties die in de opleiding moeten worden geoefend met opdrachten (n=21), uitgelegd (n=26) of benoemd (n=23). In een bijlage bij het artikel worden zij uitgebreid toegelicht. De auteurs stellen dat de set kerncompetenties periodiek zal moeten worden geëvalueerd omdat inzichten en technieken veranderen en ook de wijze waarop kennis beschikbaar wordt gemaakt voor professionals en patiënten.
Beschouwing
Voor deze blogpost zijn twee artikelen beoordeeld, die ‘open access’ voor iedereen beschikbaar zijn; een systematic review van onderzoeken naar onderwijs en trainingsprogramma’s in EBP [1] en een Delphi studie onder professionals en experts [2].
Het review is beoordeeld met het beoordelingsformulier voor systematic reviews van het Joanna Briggs Institute. Voor de beoordeling van het Delphi onderzoek is gebruik gemaakt van een richtlijn voor het ontwerpen en uitvoeren van Delphi studies; “CREDES” [4]. Beide onderzoeken zijn van een zeer goede kwaliteit. Het review scoorde op acht van de elf onderdelen positief. De drie niet gescoorde onderdelen waren voor het review ook minder relevant. De Delphi studie werd uitgebreid gerapporteerd en voldeed aan de aanbevelingen uit de richtlijn voor uitvoering en rapportage.
De snelheid waarmee informatie, ook foute, zich anno 2020 verspreidt en het gemak waarmee de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving het concept EBP veel te beperkt voorstelt laten zien dat het noodzakelijk is om zorgverleners goed te scholen. Een goede training in het zelf systematisch en grondig onderzoeken van argumenten uit wetenschap en praktijk en op basis daarvan informeren van patiënten maakt het mogelijk om samen met die patiënten de best mogelijke keuzes te maken. Diezelfde snelheid en steeds veranderende verschijningsvorm van informatie maakt dat een ontwikkelde set kerncompetenties onderhouden moet worden. De beschikbaarheid van “kant en klaar” beoordeeld wetenschappelijk onderzoek en veranderende informatiebehoefte van patiënten betekenen in de nabije toekomst weer andere competenties vragen. Zo zouden competenties rond het beoordelen en interpreteren van kennis uit onderzoek in de toekomst plaats kunnen moeten maken voor gesprekstechnieken om verkeerd of eenzijdig geïnformeerde patiënten weer op het ‘gezonde’ spoor te helpen.
Conclusie
De curricula van de verpleegkunde opleidingen staan bol van de belangrijke onderwerpen. Het product van deze twee onderzoeken is daarom een aanwinst voor iedereen die zich met EBP-onderwijs aan studenten, of coaching en training van verpleegkundigen bezighoudt. De set kerncompetenties en de beschrijving in de bijlagen bij het artikel zijn een heel mooi actueel overzicht wat de kern van het onderwijs in EBP moet zijn. Naast de kennis en vaardigheden rond de eerste drie EBP-stappen omvat de lijst ook het informeren van patiënten en het begeleiden van de besluitvorming (shared decision making) over zorgverlening. Dit zijn onderdelen die in curricula niet altijd in verband gebracht worden met EBP. Het vertalen van wetenschappelijke kennis en daarmee informeren van patiënten mag echt niet ontbreken in de hbo-opleiding tot verpleegkundige. Die gedeelde, geïnformeerde besluitvorming door patiënten met hun zorgverleners is precies waar het met EBP en het streven naar de best mogelijke zorg om draait.
Update: Voor gebruik in de Nederlandstalige context is deze vertaling van de kerncompetenties beschikbaar.